Voldoende competenties op zak dankzij wereldburgerschap
Sultan Solak-Bilici en Mart van der Heijden werkten jarenlang samen op de multiculturele basisschool ’t Slingertouw in Eindhoven, waar wereldburgerschap een vast onderdeel was van het onderwijs. Sinds kort kruisen hun paden weer bij de stuurgroep van het netwerk Talen en Wereldburgerschap van Nuffic. De bevlogenheid is bij beiden nog onverminderd groot om wereldburgerschap verder te brengen.
We kunnen niet meer zonder wereldburgerschap in ons onderwijs, stelt Mart van der Heijden, directeur van de basisschool De Troubadour in Eindhoven. “Onze kinderen groeien op in een mondiale wereld, een wereld waar je binnen vijf minuten contact kan hebben met Australië. Dat vraagt om een andere houding en vaardigheden dan dertig jaar geleden.”
“Ik vind het belangrijk om de kinderen een open en nieuwsgierige blik mee te geven. Dat ze nieuwsgierig zijn naar de ander. Hoe verhoud je je tot elkaar, ongeacht huidskleur, waar je wieg stond of sociaaleconomische status?”
Sultan Solak.
Sultan Solak-Bilici, voorzitter college van bestuur bij PlatOO, is het daar helemaal mee eens. “Daarom moet wereldburgerschap ook niet iets bijzonders zijn. Het sluit gewoon heel erg aan bij de sociale cohesie en de wereld waarin we leven. En wij hebben daar als volwassenen iets in te doen richting kinderen.”
“Wereldburgerschap betekent voor ons vooral goed kennis hebben van jezelf, van wie ben ik, waar sta ik voor. Die kennis heb je nodig om je te kunnen verhouden tot de ander, tot je omgeving, tot de wereld, en tot actuele thema’s. Begin dus eerst met de vraag over je eigen persoonsvorming.”
Open en nieuwsgierig
Maar hoe geef je deze visie vorm in de dagelijkse praktijk? Hoe krijg je schooldirecteuren, collega’s én ouders daarin mee? Van der Heijden zag dit als uitdaging om te solliciteren bij De Troubadour. Ongeveer een kwart van de leerlingen hier heeft een internationale achtergrond en de school wilde meer met internationalisering en wereldburgerschap gaan doen, maar wist niet precies wat.
In zijn rol als schoolleider is hij wereldburgerschap gaan ‘voorleven’. “Het vraagt van mij ook een bepaalde houding, namelijk om open en nieuwsgierig te zijn. Ik ben vragen gaan stellen, mensen aan het denken gaan zetten. Tegelijkertijd heb ik zelf druppels laten vallen. Ik heb bijvoorbeeld huidskleurpotloden uitgedeeld, waarmee kinderen meerdere huidskleuren kunnen tekenen dan alleen het bekende roze.”
Met een aantal leerkrachten, die wereldburgerschap een warm hart toedragen, vormde hij een Leerteam. “Daarmee hebben we vragen opgehaald uit het leerkrachtenteam, zoals waar we van dromen, wat we onze leerlingen gunnen en wat we ze na acht jaar De Troubadour willen meegeven de wereld in. Welke woorden linken we aan wereldburgerschap? En hoe ziet dan concreet leerling-, leerkracht en leiderschapsgedrag eruit op onze school? De Fawaka wereldburgerschapscirkelheeft ons daarbij heel erg geholpen.
“Alle medewerkers van De Troubadour onderschrijven nu onze visie, en willen het meegeven aan de kinderen.”
‘We ademen wereldburgerschap’
Het betrekken van de leerkrachten heeft ervoor gezorgd dat inmiddels het hele team wereldburgerschap is gaan uitdragen, stelt Van der Heijden trots. “Alle medewerkers van De Troubadour onderschrijven nu onze visie, en willen het meegeven aan de kinderen. Wij ademen wereldburgerschap. Ik denk dat we daarmee een voorloper zijn, zeker hier in de regio.”
“Ouders kiezen bewust voor onze school, omdat ze willen dat hun kinderen wereldburgerschap meekrijgen. Hier mag je zijn wie je bent, of wie je wil worden. Want als je jezelf kan zijn, kan je ook van betekenis zijn voor een ander. We krijgen aanmeldingen van kinderen die hiermee op andere scholen vastlopen. De vraag is nu zo groot dat we helaas kinderen moeten afwijzen, omdat we ze gewoon niet kunnen plaatsen.”
Het succes van De Troubadour bleef dan ook niet onopgemerkt. De PO Raad vroeg Van der Heijden om de visie op wereldburgerschap op hun kennisgroep kwaliteitszorg voor besturen te presenteren. Inmiddels helpt hij andere scholen om een visie op te zetten rond wereldburgerschap, en hoe je je team meekrijgt.
Andere sociale cohesie
Sultan Solak-Bilici ging in 2022 na ’t Slingertouw aan de slag als bestuurder bij de Stichting PlatOO, waarbij 14 openbare basisscholen in de regio Zuidoost Brabant en ruim 3500 leerlingen zijn aangesloten.
Het was een hele reis om wereldburgerschap hier een plek te geven, vertelt ze. “Ik kwam natuurlijk vanuit een soort walhalla van wereldburgerschap, ‘t Slingertouw. Daar zat het zo in ons DNA, dat we er geen woorden aan hoefden te geven, we deden het gewoon.”
“Vanuit PlatOO werk ik in een hele andere context, vooral in kleinere gemeenten en minder in een grootstedelijke omgeving. Daar is toch een hele andere sociale cohesie. Wereldburgerschap was geen thema binnen de stichting, en werd een beetje als een containerbegrip gezien, wat wel eens tot verwarring leidde.”
Met veel geduld begon ze haar werk om het thema een plek te geven. “Ik ben een paar kartrekkers binnen mijn organisatie gaan zoeken, en hen gaan faciliteren om aan de slag te gaan met het thema wereldburgerschap. Ik heb ze bijvoorbeeld de opdracht gegeven om tijdens een tweedaagse hier een mooie invulling aan te geven. Door het steeds te agenderen, benoemen en te organiseren ontstond langzamerhand ook het gesprek bij de directeuren.”
Haar aanpak bleek succesvol. In het nieuwe koersplan 2024-2028 van de stichting kreeg wereldburgerschap dankzij Solak-Bilici een plek. Er hangen verschillende activiteiten onder in de Brainport-regio, waaronder buitenlandse reizen voor docenten. “Alle scholen moeten de komende jaren minimaal één keer gebruik gemaakt hebben van Erasmus+. Puur om het zichtveld te verbreden.”
‘Hou vast aan je visie’
Het geheim van haar succes noemt ze positief blijven. “Richt je vooral op de mensen die wel willen. Maak gebruik van hun kwaliteiten. Geef zelf het goede voorbeeld, en hou vast aan je visie.” Als voorbeeld daarvan noemt ze hoe de visie is met betrekking tot onderwijs aan anderstalige kinderen. “Je opent de deuren als school, heet de kinderen welkom en plaatst ze gewoon in de reguliere klassen. Wereldburgerschap betekent niet dat we kinderen in aparte klassen of scholen plaatsen.”
In het nieuwe koersplan komt wereldburgerschap heel erg tot zijn recht, stelt ze tevreden. “We denken heel erg vanuit de brede maatschappelijke opdracht waar we voor staan. Als wij de kinderen van school sturen, dan hebben zij hier een goede oefenplek gehad, in een mini-maatschappij. We hebben voldoende competenties en vaardigheden in hun rugzak gestopt zodat ze voldoende zijn toegerust om als een twaalfjarige de wereld in te gaan, op naar een volgende stap.”
‘Begin gewoon’
Mart van der Heijden.
Als advies voor scholen, die de eerste stappen zetten richting wereldburgerschap, zeggen Solak-Bilici en Van der Heijden allebei: begin gewoon. “Maak gebruik van wat je al voor handen hebt. Het hoeft echt niet groot te zijn”, zegt Solak-Bilici. “Kijk bijvoorbeeld naar welke feestdagen er worden gevierd in de wereld, zoals het Suikerfeest, Holi Phagwa of Chinees nieuwjaar. Sta daar eens bij stil. Of nodig ouders met een andere culturele achtergrond uit in de klas. Maar begin vooral.”
De volgende stap is dan om met het team te dromen en na te denken wat je de kinderen wil meegeven, gaat Van der Heijden verder. “Een goede visie is de kapstok waar je de komende jaren je activiteiten aan kan ophangen. Het is je toekomstbeeld waar je naar streeft als school. Wij hebben het nu al zo concreet beschreven dat we in sollicitatiegesprekken kandidaten vragen wat wereldburgerschap voor hen betekent. Ook hebben we het concreet beschreven in onze leerlijnen en doelen, en gekoppeld aan onze activiteitenplannen.”
“Uiteindelijk hoop ik dat we dankzij wereldburgerschap ooit in een tijd gaan leven dat we blind zijn voor kleur en andere culturen, besluit Solak-Bilici. “Dan zijn we gewoon wereldburgers, punt.”
Lees het hele artikel op de website van Nuffic.
