Sociale veiligheid ambtenaren kan beter
Ambtenaren moeten een plek hebben waar ze veilig misstanden kunnen melden die ze tegenkomen in hun werk. Dat dit nodig is, bleek maar weer uit de WODC-affaire, waar een klokkenluider en twee vertrouwenspersonen werden afgeluisterd. Hoe kunnen we ze beter beschermen?
Van informatie achterhouden tot uitkomsten van rapporten aanpassen. Een op de zes ambtenaren wordt regelmatig door leidinggevenden onder druk gezet om niet-integer te handelen, concludeerde de vakbond FNV vorig jaar in een onderzoek. Dit kan leiden tot psychische klachten. Ook voelen ambtenaren zich in hun professionaliteit aangetast, worden cynisch of gaan met minder plezier naar hun werk.
WODC-affaire
En als ze er dan wat aan willen doen, lopen ze vast in de organisatie of tegen andere problemen aan. Het overkwam een ambtenaar van het ministerie van Justitie en Veiligheid in de zogeheten WODC-affaire. Deze zaak barstte los in 2017 toen televisieprogramma Nieuwsuur bekendmaakte dat ambtenaren van Justitie hadden geprobeerd zich te bemoeien met de uitkomsten van een onderzoek naar het Nederlandse drugsbeleid van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Sprak minister Ferdinand Grapperhaus eerst nog lof over de klokkenluider. Later werd zij, samen met twee vertrouwenspersonen en de integriteitscoördinator van het ministerie, meerdere malen afgeluisterd door de rijksrecherche. Tegen de lekkende ambtenaren werd aangifte gedaan.
‘Dat is voor mij, en de FNV, te gortig,’ reageert Yntse Koenen, bestuurder bij FNV Overheid. ‘We leven niet in de voormalige DDR. Daarom hebben we de minister expliciet gevraagd om beter te kijken naar de wettelijke bescherming van de vertrouwenspersonen. Als je als overheid integriteit hoog acht, moet je ook waarborgen dat mensen klachten en misstanden kwijt kunnen.’
Onafhankelijke integriteitscommissie
Nu is er een onafhankelijke integriteitscommissie aangekondigd bij het ministerie. Koenen noemt het een eerste stap naar de noodzakelijke vernieuwing van het integriteitsbeleid bij de overheid: ‘We hebben afgesproken dat we een paritaire onafhankelijke commissie opzetten met één lid voorgedragen namens de vakbonden én departementale ondernemingsraad, één lid namens de werkgever en een onafhankelijke voorzitter die door beide partijen wordt gedragen. We zijn daarvoor nu in de hoogste schaal aan het werven. De advertentie stond in de landelijke dagbladen. We hopen echt mensen met statuur en gezag te vinden, van het kaliber Van Vollenhoven en Joustra. Belangrijk ook is dat er een onafhankelijk secretariaat komt. Dat wordt ondergebracht bij het CAOP. Straks kan een ambtenaar dus bij het vermoeden van een missstand of een klacht meteen naar de commissie stappen, in plaats van naar een leidinggevende. En daar gaat het bij de FNV om: de sociale veiligheid van de ambtenaar. Die moet zich veilig voelen om tegenspraak te kunnen geven en discussie te kunnen aangaan met leidinggevenden. De nieuwe commissie gaat ook over klachten en bejegenings- en omgangsvormen van leidinggevenden. Dat sluit aan bij ons onderzoek, waaruit bleek dat een op de zes ambtenaren onder druk wordt gezet. Het is echt een nieuw instrument. We zijn er heel blij mee.’
Lees het oorspronkelijke artikel in de special Publieke Professional van magazine Publiek Denken.
