‘Onderschat niet de impact van agressie op je familieleden’

De cijfers liegen er niet om. Uit de Monitor Integriteit en Veiligheid van vorig jaar bleek dat 77 procent van de burgemeesters te maken hebben met agressie en geweld, ruim een kwart meer dan twee jaar daarvoor. Onder wethouders heeft twee derde ermee te maken, terwijl dat drie jaar geleden nog niet de helft was. Onder raadsleden heeft 45 procent te maken met agressie en geweld. Ook het aantal meldingen van bedreiging van politici is verdubbeld het afgelopen jaar. In 2021 kreeg het Team Bedreigde Politici 588 meldingen binnen, in 2022 1.125.

Kleinkinderen

Wat betekenen die intimidaties voor de familieleden van de politieke ambtsdragers? De twee dochters van demissionair minister Sigrid Kaag (Financiën) uitten hun zorgen in het programma College Tour, haar zoon wil niet dat ze op bezoek komt zolang ze minister is. Uit veiligheid. De vader van minister Christianne van der Wal (Natuur en stikstof) vertelde eerder in het zelfde programma dat zijn kleinkinderen „toch wel bang” waren nadat boze boeren bij zijn dochter op de oprit hadden gestaan. Drie jaar geleden vertelde de destijds 13-jarige dochter van minister Hugo de Jonge (nu Volkshuisvesting, toen ‘coronaminister’) op het Jeugdjournaal hoe ze plaatjes kreeg van haar vader als Hitler en dat er dreigbrieven in de bus vielen.

Familieleden

De impact op familieleden is dan ook niet te onderschatten, vertelt Van Gool. Zeker bij lokale bestuurders, die vaak een bekende zijn in het dorp of de wijk. Bij de Wethoudersvereniging merken ze dan ook dat wethouders die contact hebben over agressie en geweld langer het gesprek aangaan zodra het gaat om hun naasten. “Helaas zien we vanuit de Wethoudersvereniging vooral situaties die bij ons vanuit de media komen”, vertelt Van Gool.

Aangifte

“De ervaring leert dat het slechts het topje van de ijsberg is. Lang niet alles daarvan komt in de media. Veel lokale bestuurders hebben nog steeds zoiets van agressie en geweld er bij hoort, ‘er zitten nu eenmaal nare kanten aan ons werk’, of ‘wen er maar aan’. Maar zodra het gaat om hun naasten kijken ze er anders naar. Het hoort er niet bij. We moeten er juist fel tegen optreden. We pleiten er dan ook voor dat ze aangifte doen. De aangiftebereidheid is nog veel te laag.”

Gezin

Van Gool vertelt hoe hij laatst contact had met een wethouder die zei dat er geen hulp nodig was nadat deze te maken had gekregen met agressie. “Ik benadrukte nog de impact niet te onderschatten die het kan hebben op familieleden. Wat later kwam de wethouder bij me terug om te zeggen dat het inderdaad onderschat was en dat het hele gezin het niet in de koude kleren is gaan zitten. Vorige week nog had ik contact met een andere wethouder die op last van zijn gezinsleden contact met ons had opgenomen. Zitten wij wel veilig in ons huis?”

Baksteen

“Moeten we niet beveiligingscamera’s of alarmsystemen installeren? Kunnen we de bank nog wel zo voor het raam laten staan, zodat we met onze rug naar de straat zitten? Er kan zomaar een baksteen door de ruit vliegen. Het doet iets met je onbevangenheid in je werk. Als wethouder heb je voor het ambt gekozen, of het ambt heeft voor jou gekozen vanuit je roeping, maar waar je nooit voor hebt gekozen is agressie tegen je familieleden. Als je start in je ambt weet je dat het een alles consumerende baan wordt. Het hoort er echter niet bij dat je werk achter de voordeur zo’n impact kan hebben.”

Ontbijttafel

De bewustwording van de impact op familieleden wil het Ondersteuningsteam genereren door het steeds onder de aandacht te brengen, gaat Van Gool verder. “KRO/NCRV heeft twee jaar geleden de film Doelwit uitgebracht op Doc 2. Daarin vertellen zes wethouders uit verschillende delen van Nederland hun schokkende verhaal. Wat voor impact heeft agressie en intimidatie op je gezin? Daar blijven we steeds aandacht voor vragen. Want dit hoort er niet bij. Wat als je een sms krijgt met de melding dat als jij als wethouder instemt met een bepaald besluit, jij morgen niet degene bent die je kinderen van school ophaalt. Hoe zit je dan de dag erna aan de ontbijttafel met je kinderen? Vertel je het je partner? Het leidt tot allerlei spanningen achter de voordeur. Dat weet je pas als het je overkomt.”

“Het is dan ook fijn als je terecht kunt ergens om in vertrouwen van gedachten te wisselen. Daar zijn we als Ondersteuningsteam voor. Maar de zaken die wij binnenkrijgen komen vaak via de media, en dan is het al te laat. Daarom doe ik graag de oproep om ons juist te benaderen bij het allereerste onderbuikgevoel, het eerste gevoel dat er iets niet in de haak is. Neem contact met het Ondersteuningsteam op. Baat het niet, dan schaadt het niet.”

Woningscan

Meer aandacht geven aan familieleden in de sessies van het Ondersteuningsteam met gemeenteraden en collegeleden, is onlangs ook bepleit door Caroline Koetsenruijter in een interview. Een goed idee, denkt Van Gool. “Toch denk ik dat het meer effect zal hebben op het moment dat politieke ambtsdragers er aandacht voor hebben. Denk bijvoorbeeld aan een woningscan, zoals aangeboden door het Netwerk Weerbaar Bestuur en uitgevoerd door het CCV. Tijdens die scan van je woning zijn dan ook je gezinsleden aanwezig, om ook hen bewust te worden gemaakt. Waar parkeer je de auto? Kijk je altijd in je spiegels? Natuurlijk willen we mensen niet bang maken, maar ze alleen meer bewust maken. Het speelt namelijk pas bij mensen als ze er echt mee te maken hebben.”

Installatie

Een ander moment wat volgens Van Gool effect zou kunnen hebben is bij de installatie van nieuwe raadsleden en bestuurders. “We kunnen dan een informatie meegeven en de burgemeester kan een oproep doen dat er helaas ook nare kanten aan het werk zitten. Dat je niet moet schromen hem of haar te benaderen als er iets speelt, of contact op te nemen met het Netwerk Weerbaar Bestuur.”

Ook helpt het dat veel gemeenten al agressieprotocollen hebben, waarin ook wordt gewezen op het Ondersteuningsteam, aldus Van Gool. “We staan er met zijn allen collectief achter: agressie hoort niet bij ons werk. Je staat er niet alleen voor. We hebben niet voor niets een collectieve norm. Houd je eraan. Anders schuiven de grenzen weer op en hoort het er ineens weer bij.” Dat dit collectief zo sterk is, bleek ook onlangs op het VNG Congres toen meer dan 120 congresgangers het manifest van het Ondersteuningsteam ondertekenden, waaronder minister Hanke Bruins Slot. Ze riep op om gebruik te maken van het ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur en niet te aarzelen met het maken van een melding.

Nagel aan de doodskist

“In de Nederlandse democratie moeten we onenigheid oplossen met woorden en argumenten en niet met woede en agressie”, stelt Van Gool. “We moeten dan ook koesteren dat onze lokale bestuurders laagdrempelig benaderbaar zijn. Ze bestaan bij de gratie van het onder de mensen zijn. Hoe meer ze bedreigd worden, hoe minder ze hun gezicht laten zien. Dat is een andere nagel aan de doodskist van de democratie. Laten we hun zichtbaarheid koesteren, en geen misbruik maken van hun benaderbaarheid door hun telefoonnummers te gaan delen op social media en op te roepen ze plat te bellen.”