‘Waterprins’ zette sanitatie op de agenda

Koning Willem-Alexander

Profiel over Willem-Alexander en zijn inzet voor water en sanitatie voor Simavi.

De nieuwe koning Willem-Alexander was tot voor kort een van de meest prominente ambassadeurs voor water en sanitatie. Met zijn netwerk en bekendheid wist hij dit moeilijke thema op de internationale agenda. Hij wist taboes te doorbreken en kreeg het voor elkaar dat wereldleiders en grote instellingen als de VN het openlijk hadden over vieze wc’s en andere gevoelige onderwerpen.

Nog steeds hebben ruim 780 miljoen mensen wereldwijd geen toegang tot veilig drinkwater. Zo’n 2,5 miljard mensen beschikken niet over een toilet. Een probleem dat vooral de allerarmsten raakt en direct van invloed is op armoede. Toegang tot veilig drinkwater en wc’s draagt er immers aan bij dat mensen minder vaak ziek worden. Hierdoor kunnen kinderen vaker naar school, hoeven gezinnen minder geld te besteden aan medicijnen en zijn vrouwen minder tijd kwijt aan het verzorgen van zieke familieleden. Bovendien hoeven zij geen kilometers per dag meer te lopen voor veilig drinkwater. Het gebrek aan sanitaire voorzieningen en schoon drinkwater in arme landen is dan ook een van de belangrijkste thema’s waar Simavi zich voor inzet.

‘Geen techneut en geen ingenieur’

In navolging van zijn vader begon hij zijn loopbaan in de watersector in 1997. Drie jaar later werd hij voorzitter van het tweede Wereld Water Forum. Toen maakte hij zijn rol duidelijk: “Ik ben geen techneut en geen ingenieur. Ik graaf niet in de klei, maar ik kan de problemen wel aankaarten en onder de aandacht brengen.”

Millenniumdoel
Het forum was een mijlpaal. Voor het eerst werd de directe link tussen water met andere problemen op het gebied van armoede, milieu, cultuur en sociaaleconomische ontwikkeling gelegd. Een half jaar later werd de toegang tot veilig drinkwater in New York benoemd tot een van de millenniumdoelen. Sanitatie werd daar iets later aan toegevoegd.

VN-Adviesraad
Uiteindelijk werd Willem-Alexander gevraagd door VN-baas Kofi Annan om voorzitter te worden van de VN-Adviesraad over water. In die functie reisde de kroonprins naar eigen zeggen ‘naar alle uithoeken van het VN-systeem om de stem van het water en sanitatie gehoord te krijgen.’

Hij zocht allianties met financiële instellingen en wist water en sanitatie op het programma te krijgen van belangrijke particuliere stichtingen zoals die van de Clintons en van Bill en Melinda Gates. Hij sprak op internationale fora en speciale waterbijeenkomsten, met lobbygroepen, vakbonden, politici, bankiers, CEO’s en ook met beroemdheden als Madonna en Bono. En wist ze mee te krijgen.

Jaar van Sanitatie
Het meest bijzondere moment als ambassadeur van water en sanitatie noemt hij zelf het internationale Jaar van de Sanitatie in 2008. Dat was ook het jaar dat Simavi in contact kwam met de kroonprins in hun gemeenschappelijke werk. Het benefietconcert dat Simavi organiseerde was de officiële opening van het Jaar van Sanitatie in Nederland.

In dat belangrijke jaar heeft Willem-Alexander veel taboes doorbroken. “Het was geweldig te zien hoe dat gaat, wanneer de problemen echt iets betekenen voor mensen”, legde hij eind maart uit in zijn laatste speech voor de VN-Adviesraad . “Terwijl journalisten in mijn eigen land nog steeds discussieerden of het woord sanitatie echt bestond ​​, gingen Afrikaanse leiders vrijwillig op de foto naast toiletpotten. Ze spraken openlijk over problemen en oplossingen rond sanitatie.”

Poep en plas
Praten over poep en plas werd steeds minder ongemakkelijk bij officiële bijeenkomsten. “We zijn allemaal gegroeid”, herinnerde Willem-Alexander zich tijdens de afscheidsspeech. “Het besef was er dat sanitatie geen taboe hoort te zijn, of iets om over te lachen. Het is een onderwerp dat centraal staat in de gezondheid, waardigheid en ontwikkeling van mensen.”

Sanitatie
Een ander resultaat dat Willem-Alexander in 2008 bereikte is dat we sindsdien in Nederland het woord sanitatie gebruiken. De kroonprins bleef stug vasthouden aan dit woord als vertaling van het Engelse ‘sanitation’. Volgens hem was het geschikter dan ‘sanitaire voorzieningen’. “Sanitatie behelst meer”, zei hij destijds. “Ook de daarbij behorende hygiëne daarbij bijvoorbeeld”. Taalwetenschappers accepteerden de term uiteindelijk.

Simavi
Vorig jaar ontmoetten Simavi en Willem-Alexander elkaar voor een tweede keer in Washington. Op een bijeenkomst van Sanitation and Water for All (SWA), waarbij Simavi actief betrokken was, kwamen ministers van Ontwikkelingssamenwerking, Financiën, Water en Sanitatie van ontwikkelingslanden en donorlanden bij elkaar. Er werden belangrijke toezeggingen gedaan om extra te investeren in water en sanitatie

Aandacht voor water en sanitatie
Terugkijkend op zijn loopbaan, zegt Willem-Alexander trots te zijn dat hij water en sanitatie wereldwijd op de agenda heeft kunnen zetten. ”Dat heeft voor mensen in Afrika meteen gevolgen, want nu hun leiders er aandacht aan besteden, kunnen zij om geld en hulp vragen. Ik ben trots te hebben bijgedragen aan dat bewustwordingsproces”, zei hij bij zijn afscheid in de VN-Adviesraad.

Tegelijk gaf hij de wereld de boodschap mee ‘kritisch te moeten blijven kijken.’ Ook al is het millenniumdoel gehaald met een miljard mensen die sinds 2000 toegang hebben gekregen tot schoon drinkwater, toch zijn we er nog niet. In die dertien jaar groeide de wereldbevolking namelijk met even zoveel mensen. “Met 2,5 miljard mensen wereldwijd zonder enige voorzieningen zijn we nog ver verwijderd van ons doel.”

Willem-Alexander zal altijd betrokken  blijven bij water en sanitatie, zei hij bij zijn afscheid. “Mijn rol verandert, maar mijn passie niet.”

Lees het artikel op de website van Simavi.