‘Door aangifte te doen trek je juist een heldere grens’
Agressie en intimidatie lijken aan de orde van de dag voor burgemeesters, wethouders en raadsleden. Het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur is daarom een tour gestart langs gemeenten om hen daarbij te ondersteunen. In deze serie interviews stellen de leden van het Ondersteuningsteam zich voor. Jeroen van Gool is directeur van de Wethoudersvereniging en vanaf het begin betrokken bij de oprichting van het Ondersteuningsteam. “We willen een steun en toeverlaat zijn in de eenzaamheid die het politieke ambt met zich meebrengt.”
Het sparren met politieke ambtsdragers hoort al jaren bij zijn werk als directeur, én vertrouwenspersoon, van de Wethoudersvereniging. “In deze rol word ik benaderd om te sparren over individuele vragen over rechtspositie of pensioenen, maar ook over lastige kwesties zoals bestuurscrises, integriteitskwesties en andere complexe situaties”, vertelt Van Gool. “Ook vragen over intimidatie, ondermijning en agressie en geweld komen langs. Toen we in 2019 formeel zijn opgericht als Ondersteuningsteam ben ik ook in de hoedanigheid als vertrouwenspersoon verder gegaan, net als de andere leden van het team. We hebben allemaal onze eigen achterban, onze eigen doelgroep. Vanuit de Wethoudersvereniging zijn wij natuurlijk gericht op wethouders, maar ook op gedeputeerden en waterschapsbestuurders. Ik hoor de verhalen van wethouders aan en niet zelden heb ik iemand aan de lijn die op het punt staat om ermee te stoppen. Uit het gesprek komt dan naar voren dat er bepaalde vormen van intimidatie achter zitten of dat er sprake is van ondermijning. Ook komt het voor dat de bestuurder helemaal klaar is met de toenemende agressie, waarmee hij of zij te maken krijgt.”
Zorgwekkend lage aangiftebereidheid
Verruwing en agressie vormen dan ook een wezenlijke aanleiding voor wethouders om te stoppen, stelt Van Gool. “Daar maak ik me wel zorgen om. Daarom ben ik blij dat we het Ondersteuningsteam hebben opgezet om wethouders en andere politieke ambtsdragers, waaronder ook gedeputeerden, Statenleden en waterschapsbestuurders, te helpen en hen houvast te bieden in een lastige tijd. We kunnen ze helpen met wat ze kunnen doen; we wijzen ze op procedures en de mogelijkheid om aangifte te doen. Het is echt zorgwekkend dat de aangiftebereidheid laag blijkt te zijn. Twee op de drie ambtsdragers ervaart wel eens agressie of intimidatie, maar nog geen 7 procent doet dan aangifte. Dat is niet de manier waarop we met zijn allen de grens kunnen stellen.”
Eenzaamheid van het ambt
De reden waarom hij is gaan meedoen met het Ondersteuningsteam is hem nog steeds heel duidelijk. “Ik wil bijdragen aan het team om zo een steun en toeverlaat te zijn in de eenzaamheid die het politieke ambt met zich meebrengt. Als bestuurder kun je namelijk niet altijd alles even makkelijk delen. Je hoopt dat het College een veilig baken is, maar het is niet altijd mogelijk om onafhankelijk met iemand te sparren. Wij kunnen dat als Ondersteuningsteam wel. Zo hopen we het ambt een stukje minder eenzaam te kunnen maken.”
Het werk wat het Ondersteuningsteam doet, is misschien niet altijd even zichtbaar, maar wel enorm belangrijk, benadrukt Van Gool. “Het is naar dat agressie en intimidatie zoveel voorkomt in het politieke ambt. De ambtsdragers werken zich het snot voor de ogen voor ons allemaal, en als stank voor dank krijgen ze dan met bedreigingen, intimidatie of agressie te maken. Het kan een ondankbare klus zijn.”
De meerwaarde van het Ondersteuningsteam is eigenlijk tweeledig, legt de directeur van de Wethoudersvereniging uit. “In het heetst van de strijd bieden wij een luisterend oor. Tegelijk willen we preventief duidelijk maken dat er Eenduidige Landelijke Afspraken (ELA) zijn tussen politie, OM en de ministerie van BZK en JenV zijn over hoe we omgaan met agressie en geweld tegen publieke functionarissen. Deze afspraken willen we actiever onder de aandacht brengen. Je staat er niet alleen voor. Weet wat je moet doen als je in zo’n situatie komt. Wat kan wel, wat moet je juist laten?”
Er zijn drie argumenten die vaak worden gebruikt als reden om geen aangifte te doen. Agressie hoort nu eenmaal bij het ambt, en de politie doet toch niets met de meldingen. Een derde argument is dat je niet moet gaan wrijven in een vlek om het alleen maar erger te maken. Van Gool: “Deze drie argumenten willen wij actief de wereld uit helpen. Nee, het hoort niet bij het ambt. En door aangifte te doen trek je juist een heldere grens. De politie en OM kan hier dan actief mee aan de slag.”
Bekendheid
Het Ondersteuningsteam staat altijd paraat. Momenteel gaan de leden vooral af op situaties waarin bestuurders te maken hebben gehad met intimidatie of agressie, met name die bekendheid hebben gekregen via de media. Van Gool: “We pakken dan de telefoon op en wijzen de gedupeerden op onze ondersteuning. Er valt nog veel winst te halen als we meer bekendheid hebben en mensen gaan ons meer bellen. Het is mooi als ze ons sneller weten te vinden. Je hoeft het niet in je eentje te slikken.”
Vorig jaar is door de KRO-NCRV in samenwerking met de Wethoudersvereniging en het Netwerk Weerbaar Bestuur een documentaire over gemaakt en op televisie vertoond; Doelwit. “We zijn die documentaire gaan vertonen bij colleges en gemeenteraden. In het begin stellen we de vraag of iemand persoonlijk wel eens ervaring heeft gehad met agressie en geweld. Dan zie je twee, drie handen de lucht ingaan. Na de film is de schroom weggevallen en als je de vraag dan stelt zie je de helft van de handen de lucht ingaan. We lopen nog tegen die handelingsverlegenheid aan. Misschien is het ook wel een soort taboe om erover te praten. Ik hoop echt dat we met het Ondersteuningsteam en vanuit het Netwerk Weerbaar Bestuur daar een doorbraak in maken. Er is nog een wereld te winnen. En daarom is de tour die we nu maken als Ondersteuningsteam zo broodnodig.”
