‘Het Rijk moet wat meer tijd nemen om te luisteren naar kleinere steden’
Nederland investeerde jarenlang in de grotere steden die het toch al goed gaan. Er was minder aandacht voor de kleine en middelgrote steden. Afgelopen zomer presenteerde Agenda Stad daarom de eerste Town Deal. Naast de City Deals is dit nieuwe instrument gericht om maatschappelijke vraagstukken op te pakken in kleine en middelgrote steden in ons land. En dat is hard nodig, want er moet echt meer vertrouwen komen tussen Rijk en die steden, stelt journalist en planoloog Floor Milikowski.
Hoe kan het Rijk meer zicht krijgen op de thema’s die spelen in kleinere en middelgrote steden?
“Kleine en middelgrote steden, die geen krimp- of groei kennen, zijn niet hip. Ze vallen een beetje buiten de boot, ook al woont het grootste deel van de Nederlanders er. Toch spelen er uitdagingen. Deze gemeenten worstelen veel met de woonopgave, met het behouden van voorzieningen, werkgelegenheid en cohesie, ze kampen met leegstand en hebben vaak ook nog eens te maken met de sociaal-economische problemen die ook in grote steden spelen. Wat het Rijk te veel doet is te denken vanuit vaste aannames, en zo plannen uitrollen. Ze zou wat meer de tijd moeten nemen om te luisteren en te kijken naar wat er speelt in die kleinere gemeenten. Maar daar moet je wel mensen voor kunnen vrijmaken, om het land in te gaan. Lokaal weten bestuurders precies wat er nodig is voor hun gemeente. Wat voor woningen zijn er nodig? Wat moet er gebeuren om de leefbaarheid te vergroten? Wat is de juiste energiestrategie? Het Rijk is zo naar binnen gericht. Ga het gesprek aan. Zo schep je meer vertrouwen.”
Waarom is het belangrijk om innovatie te stimuleren in de aanpak van regionale vraagstukken?
“Kijk bijvoorbeeld naar een gemeente als Culemborg. Die hebben concrete plannen om een bedrijventerrein om te bouwen tot woongebied. De plannen liggen er, alleen hebben ze niet de expertise in huis en de financiën. Gemeenten worstelen enorm om de basis op orde te krijgen. Het zou zo mooi zijn als gemeenten vanuit het Rijk teams kunnen inhuren om hen te helpen met dit soort projecten. Er liggen bijvoorbeeld overal bedrijventerreinen die een nieuwe bestemming kunnen krijgen. In plaats van te dure externe bureaus in te huren, zou je dan met zulke rijksteams dit kunnen aanpakken. Dat scheelt veel geld, en werkt veel sneller. Bovendien deel je ook nog eens de kennis binnen de overheden. Er is genoeg kennis aanwezig binnen de overheid. Maar hoe ga je het vormgeven? Nu zitten de externe bureaus er vaak op. Die zijn natuurlijk ontstaan bij gebrek aan rijksoverheid. Daarom is het zo belangrijk dat je ervoor zorgt dat je als Rijk de kennis gratis of voor weinig geld beschikbaar maakt op de juiste plek. Of geef de regio’s of kleine gemeenten geld om bureaus in te huren.
Floor Milikowski.
Als de kennis aanwezig is bij de overheid, waarom is het dan zo lastig om maatschappelijke projecten van de grond te krijgen?
“Die kennis is er, maar komt alleen vaak niet op de plek waar het nodig is. En aangezien er zoveel is gedecentraliseerd waardoor wethouders en beleidsmensen bij kleinere gemeenten zoveel op hun bordje hebben liggen, en bovendien niet beschikken over de financiën, sneuvelen veel mooie projecten. Maar het kan wel. De wil is er om innovatief samen te werken. Ook bij inwoners. Het begint bij delen van de kennis.”
Wat kan de aanpak van Agenda Stad toevoegen voor de regio ten opzichte van de al bestaande Regio Deals?
“Zowel de Regiodeals als de City Deals brengen echt wat teweeg, vind ik. Wat alleen nog beter kan is dat het vaak heel erg incidenteel is, zeker als het gaat om financiering. Dat leidt dan wel eens tot frustratie, bijvoorbeeld door de verdubbelingsregeling. Hoe meer je hebt, hoe meer financiën je krijgt. Ik merk dat dit wel eens lastig is. Ook het aantal jaren dat zo’n Deal loopt is maar beperkt. Dan blijft vaak het gevoel erna van: en nu? Daarom zou het goed zijn om met de kennis en inzichten van wat goed gaat, en beter kan, om te zetten in iets structureels. Als je weet wat de valkuilen zijn, kan je dus een volgende stap zetten.”
Wat wil je de Town Deal graag meegeven?
“Het bestaande systeem is nog niet altijd gericht op de kleine en middelgrote gemeenten. Als ze toekomstgericht willen zijn moeten ook zij beschikken over kennis en kunde. Geef hen daarom in de Town Deals vooruitzicht, een langere termijn. Wat kun je nu eigenlijk doen in drie jaar, dan heb je net iets opgetuigd? Je zou de kennis uit Regiodeals en City Deals moeten koppelen aan structurele financiële slagkracht naar waar het moet gebeuren. Het Rijk moet vertrouwen hebben dat kleine en middelgrote gemeenten het geld niet over de balk smijten. Er is nog steeds sprake van terughoudendheid omdat na de Tweede Wereldoorlog er heel veel geld naar de regio’s is gegaan, en daar niet altijd goed mee omgegaan is. Dat wantrouwen tussen Rijk en gemeenten baart me wel eens zorgen. Als je kijkt naar de stand van het land zie je dat gemeenten al blij zijn als ze woonvoorzieningen of een sportvereniging staande kunnen houden. Het is zorgwekkend dat er nu rechtszaken lopen van de VNG tegen het Rijk. Dat maakt dat je je afvraagt wat er zo mis dat dit wantrouwen zo groot is. We moeten ons realiseren dat we met zijn allen moeten werken aan gezonde vitale en eerlijke samenleving. Dat is de basis waar de overheid voor werkt.”
