Meer met minder in de Braziliaanse landbouw

Landbouw als strategie om ontbossing tegen te gaan in de Amazone en andere streken in Brazilië? WWF en Rabobank verkennen samen met boeren wat innovatieve systemen kunnen opleveren. Zowel de natuur als de boer blijken er beter van te worden.

De bossen in Brazilië staan onder druk. Zo is de laatste 50 jaar al bijna een vijfde van het beroemde Amazone-woud verloren gegaan. Ook andere bossen, zoals het Atlantische regenwoud aan de kust, staan onder druk. Driekwart van de ontbossing vindt plaats om ruimte te maken voor landbouw en veeteelt, wat ook goed is voor bijna een derde van de totale CO2-uitstoot van het land.

Er moet dus iets veranderen, zeker nu de vraag naar voedsel wereldwijd alleen maar toeneemt en de gevolgen van klimaatverandering het voor boeren moeilijker maken om hun gewassen te verbouwen. Daarom verkennen WWF en de Rabobank in een partnerschap samen met boeren in het uitgestrekte Zuid-Amerikaanse land hoe je met innovatieve manieren van landbouw ontbossing kunt tegengaan. Én tegelijkertijd meer winst kunt maken.

Landbouw en veeteelt afwisselen

In zogeheten Integrated Crop-Livestock-Forest (ICLF) systemen wisselen boeren grond af voor zowel landbouw, zoals voor soja of eucalyptusteelt, als veeteelt of bosbouw. In de jaren ’90 van de vorige eeuw zetten de eerste Braziliaanse boeren de eerste stappen met deze innovatieve vorm van wissellandbouw. Traditioneel wisselen boeren op hun land al gewassen af in de winter en zomer. Zo verbouwen ze bijvoorbeeld in de zomer sojabonen en in de winter mais op hetzelfde land. Door in plaats van het tweede gewas nu vee te laten grazen nemen de opbrengsten enorm toe en zijn er veel minder investeringen nodig, bijvoorbeeld in kunstmest. Dankzij het vee en hun bemesting komen er weer nieuwe voedingsstoffen in de bodem, wat ook weer leidt tot betere weiden en betere gezondheid van de dieren. De productievere grond maakt de gewassen meer weerbaar tegen de opkomende gevolgen van klimaatverandering, zoals onregelmatige regens en droogte.

Zes keer zo weinig land nodig

Dat dit systeem effectief is, blijkt el uit een gezamenlijk onderzoek dat de Rabobank en WWF uitvoerden in het kader van het partnerschap met de boeren. Waar opbrengst van ICLF-systemen weliswaar hetzelfde is als die van reguliere landbouw, is daar wel zes keer zo weinig land voor nodig. Het verlaagt de druk die de vraag aan nieuwe productiegebieden met zich meebrengt, en gaat zo ontbossing tegen. Ook brengt dit systeem economische voordelen met zich mee voor de boer. Die hoeft minder land te onderhouden en minder te investeren in bestrijdingsmiddelen. De boer draagt ook nog eens bij aan de reductie van de uitstoot van broeikasgassen.

Veel worden ICLF-systemen toegepast door veeboeren, die gewassen als rijst, soja en mais introduceren op de weilanden om zo hun productiviteit te verhogen. Maar ook landbouwbedrijven laten steeds vaker vee grazen op hun akkers.

Koeien op land, dat ooit jungle was in Brazilië. Foto: Sergio Souza/Unsplash.

Productiviteit

Een daarvan is de Gazarini Group, een familiebedrijf in het middenwesten van Brazilië, dat al zo’n tien jaar samenwerkt met de Rabobank. Het bedrijf verbouwt graan, sojabonen, gierst, bonen en mais op een stuk land van maar liefst 4000 hectare groot. Caroline Gazarini, dochter van de oprichter en sinds kort ook actief in het familiebedrijf, vertelt hoe ICLF de productiviteit van hun bedrijf heeft verbeterd. “Laten we stukken land na de oogst ongebruikt liggen tot we ze weer gaan gebruiken, of kan je er meer mee? We zijn daarom zo’n tien jaar geleden begonnen om vee te laten grazen op stukken landbouwgrond, nadat we er hebben geoogst. Zo wilden we onze productiviteit verbeteren. Na de oogst van mais vervingen we het land door gras, waar we vee op konden laten grazen. Dankzij dit systeem kennen we nu een diversificatie in onze bedrijfsvoering, wat zorgt voor minder bedrijfsrisico’s. Daarnaast kennen we een hogere productiviteit en raakt de grond niet uitgeput, omdat we er steeds een andere bestemming mee hebben. Dat zorgt ervoor dat we weer minder ziekte en plagen hebben bij onze gewassen en minder pesticiden hoeven te gebruiken. En belangrijk: we kunnen produceren zonder meer bossen te hoeven kappen. We gebruiken steeds opnieuw onze eigen stukken land. Rond onze boerderij liggen veel bossen gelegen. Die vormen een natuurreservaat en zijn beschermd door de wet.”

Schone energie

De Gazarini Group is een van de voorlopers op het gebied van duurzaamheid en gaat nog veel verder. Naast meer duurzame landbouwmethoden haalt het bedrijf namelijk al haar energie voor de graansilo’s en opslaghuizen uit zonne-energie. Daarvoor heeft ze eigen zonnepanelen geplaatst. De Gazarini Group is daarmee een van de eerste landbouwbedrijven in Brazilië die nagenoeg zelfvoorzienend is in haar energie. “We krijgen vaak bezoek van andere boeren die bij ons komen kijken, omdat ze dit ook willen”, vertelt Gazarini. “Ons zonnepanelensysteem levert per dag 1240 kW aan schone stroom op. Naast de silo’s is dat ook genoeg om alle huizen van ons personeel van stroom te voorzien en ons eigen huis in de stad Jatai, waar we wonen. En dat is fijn want Brazilië kent geregeld problemen met de distributie van energie. Dankzij deze oplossing blijven we daarvan onafhankelijk.”

Daarnaast is de Gazarini Group continu op zoek naar verbetering. Zo werkt ze aan betere verwerking van bijproducten en afval uit de silo’s. Dat wordt weer gebruikt als veevoer bijvoorbeeld. Door middel van technologie en gps werkt ze aan efficiëntere landbouw, om bijvoorbeeld ervoor te zorgen dat minder zaad verloren gaat bij het inzaaien van de grond. “Verder willen we ons meer gaan inzetten voor herbebossing van land rond de bronnen van riviertjes. Vaak is dit al beschermd gebied, maar wij willen dit nog meer verbeteren.”

Partnerschap

Naast het verkennen van de ICLF-systemen, onder meer door het doen van onderzoek, bestaat het partnerschap van WWF, Rabobank en boeren nog meer onderdelen. Zo heeft Rabobank Brazilië haar CSR-handleiding aangevuld met informatie over duurzaam waterbeheer, toepassing van de forest code, -de Braziliaanse wet die ontbossing van de Amazone moet tegengaan-, en 10 best practices van boeren op gebied van duurzaamheid. De bank heeft met elke klant afgesproken dat deze zijn bedrijfsvoering inricht volgens deze CSR-handleiding.

Daarnaast zijn er in samenwerking met het agrarische vakblad Globo advertorials geplaatst in het magazine over duurzaam landgebruik en hebben boeren die koploper zijn in duurzaam ondernemen de Globo Award gewonnen.

Ook heeft WWF een workshop gehouden over de 10 best practices op gebied van duurzaamheid tijdens de Sustainability Field Day. Deze dag waar 100 boeren aan deelnamen werd gehouden op de boerderij van  de Gazarini Group.

Future of Food Week
Van zalmteelt in Chili tot melkveehouderij in Nederland. De natuurorganisatie werkt samen met de bank in een partnerschap met boeren om te verduurzamen. Wat levert deze samenwerking op? En hoe gaat het om te werken met drie zulke verschillende partners? De interviews zijn gepubliceerd op de website van RTLZ in het kader van Future of Food week en op RTL Nieuws (3 tot en met 7 juli 2017).