‘Mensen speciaal waarderen kan heel verbindend werken’

Sinds 1 maart heeft het Kapittel voor de Civiele Orden een nieuwe voorzitter in de persoon van Ank Bijleveld-Schouten. De oud-minister, burgemeester en commissaris van de Koning vertelt over haar nieuwe rol, over het belang van onderscheidingen, en vooral de verhalen die erachter zitten. ‘Ik hoop dat we zo mensen weer meer trots maken op onze samenleving.’

Nu gaat ze verder als voorzitter van het Kapittel voor de Civiele Orden, een adviescollege dat wat meer op de achtergrond werkt. “Het is misschien niet het meest bekende overheidsorgaan, maar wel een heel belangrijke”, stelt ze. “We toetsen de voorstellen voor een Koninklijke onderscheiding aan het Reglement op de Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van Oranje-Nassau. Ook adviseren we over voorstellen voor de Erepenning voor Menslievend Hulpbetoon. Het Kapittel wordt ondersteund door de Kanselarij der Nederlandse Orden, een kleine organisatie met hele betrokken mensen, van hele diverse pluimage. Ik vind het heel bijzonder om met zo’n relatief kleine goed functionerende directie te werken.”

Waarom neemt u nu deze stap als voorzitter van het Kapittel voor de Civiele Orden?

“Ik heb het decoratiestelsel altijd belangrijk gevonden. Als burgemeester, commissaris, maar ook als minister, heb ik gezien hoe belangrijk het is om mensen te waarderen voor de activiteiten die ze doen in de samenleving. Ik heb net mijn tweede vergadering voorgezeten, en word erg blij van de voorstellen die langskomen. Het zijn allemaal mensen die zich onbaatzuchtig inzetten voor grotere en kleinere dingen in Nederland. Die mogen wel voor het voetlicht worden gebracht. Ik vind het een eer om voorzitter te mogen zijn van dit kleine college, dat een belangrijke rol speelt voor onze samenleving.”

Wat is volgens u de betekenis van onderscheidingen voor de Nederlandse samenleving?

“Ik denk dat het in deze gepolariseerde tijd heel belangrijk is om mensen die zich inzetten speciaal te waarderen. Het kan heel erg verbindend werken door te laten zien hoeveel mensen dat zijn. In het kader van de protesten van de laatste maanden zie je dat mensen vaak tegenover elkaar staan als het gaat om meningen, maar dan in een dorp of buurt het uiteindelijk wel heel erg eens zijn over de activiteiten die ze samen doen. Als we wat vaker die positieve kanten belichten, zorgt dat voor verbinding. Daar hoop ik echt een bijdrage aan te leveren vanuit het Kapittel. Ik geloof erin dat wanneer we meer verhalen vertellen van al diegenen die zich inzetten -zoals we ook doen bij militairen voor onderscheidingen voor dapperheid- het helpt om mensen weer wat trotser te maken op onze samenleving. We wonen immers toch in een prachtig land? Daarom werd ik zo blij van al die voorstellen die ik in mijn eerste twee weken voorbij zag komen. Dat is echt mooi om te zien.”

Wat doet het volgens u met mensen wanneer ze een onderscheiding krijgen?

“Mensen zijn er altijd heel erg trots op, zo heb ik gezien als ik een onderscheiding mocht uitreiken als burgemeester. Er zijn twee kanten eigenlijk: mensen zijn heel trots om een onderscheiding te krijgen, maar tegelijk vinden ze wat ze doen in hun activiteiten ook heel gewoon.  Het is toch normaal dat ze zich inzetten voor zorg of verenigingen? Zeker de oudere generatie is daarmee groot geworden. Ik hoop dat door hun verhalen goed te vertellen en aandacht te geven, dat andere mensen ook geïnspireerd raken. Er is heel veel wat we niet zien. En wat mensen gewoon vinden, dat mag wel meer in de aandacht.”

Wat zijn trends die u ziet in de lintjes?

“Veel mensen verdienen een onderscheiding, maar krijgen die niet altijd. Ze moeten namelijk worden voorgedragen. We horen van medewerkers van burgemeesters waar de aanvraag wordt ingediend, dat dit niet altijd gemakkelijk wordt gevonden. Het gebeurt bijna nooit dat iemand een klip en klare complete aanvraag indient. De medewerkers moeten altijd wel helpen, of dingen navragen. Het kost veel uitzoekwerk en navragen. Niet iedereen vindt het gemakkelijk om een ondersteuningsbrief te schrijven. Laaggeletterdheid is een probleem en het steeds meer werken met mobiele telefoons en het type taal dat je daar gebruikt, lijkt niet te helpen. Het is niet dat we veel minder voordrachten binnenkrijgen, maar je ziet dat mensen er moeite mee hebben om het goed neer te zetten. Daar proberen we ze bij te helpen, ook via de kabinetten van de burgemeesters, zodat de voorgedragen mensen de eer krijgen die ze verdienen. Het is een gunst om onderscheiden te worden. Dat moeten mensen in een voordracht ook goed kunnen onderbouwen.”

Welke ambities heeft u nog meer?

“Het zijn nog altijd meer mannen dan vrouwen die een onderscheiding krijgen, zeker ook bij de hogere onderscheidingen. Daar gaan we ons best voor doen om daar verandering in te brengen. Als commissaris van de Koning heb ik me ook altijd ingespannen voor meer vrouwelijke burgemeesters. Ook is de gemiddelde leeftijd bij onderscheidingen rond de 60 jaar. Dat is op zich logisch, want je moet je wel een flink aantal jaren hebben ingezet voor de maatschappij, maar we willen juist ook jonge ridders erbij krijgen. Daar wordt niet automatisch aan gedacht bij voordrachten, behalve als ze bijvoorbeeld olympisch sporter zijn. Er zijn best veel jongeren die al lang vrijwilligerswerk of mantelzorg doen. Dat is een groep die we toch wel een beetje missen. We gaan daarom diverser werken en een slag slaan naar jongeren, om ook hun verhalen te vertellen. Daarmee kun je ook weer anderen enthousiasmeren. Ik geloof in verhalen. Een verhaal blijft bij. En we hebben echt veel mooie verhalen te vertellen.”

Kanselarij der Nederlandse Orden

De Kanselarij der Nederlandse Orden ondersteunt het Kapittel voor de Civiele Orden en het Kapittel der Militaire Willems-Orde. Elke maand plaatst de Kanselarij verhalen van mensen die zich inzetten voor de samenleving. Die worden sinds kort ook gedeeld op social media.

Lees het hele interview op Politieke Ambtsdragers.