Zo werkt Zaans Medisch Centrum darmbacterie de deur uit

Al sinds februari 2018 kampt het Zaans Medisch Centrum met een bacterie die resistent is tegen antibiotica. Begin mei 2019 is een kwetsbare oudere patiënte overleden aan een urineweginfectie, die waarschijnlijk veroorzaakt is door de bacterie. De maatregelen die het ziekenhuis heeft genomen lijken inmiddels effect te hebben.

Het ziekenhuis trof de darmbacterie in eerste instantie bij toeval aan bij een opgenomen patiënt. Deze had geen relatie met het buitenland, terwijl de bacterie zelf waarschijnlijk afkomstig is uit India en Pakistan. Vervolgens werd de bacterie gevonden bij andere patiënten, van wie er eentje wel regelmatig in zorginstellingen in Azië verbleef. Dat is de meest waarschijnlijke bron van deze problematiek, vertelt Jan Kluytmans, hoogleraar epidemiologie van zorggerelateerde infecties van het UMC Utrecht. Hij is lid van een landelijk team van onafhankelijke externe deskundigen op het gebied van infectiepreventie die betrokken is bij het onderzoek naar de besmetting.

Infecties

In totaal is de darmbacterie, met NDM als resistentiekenmerk, sinds begin 2018 aangetroffen bij 38 patiënten van het Zaans Medisch Centrum (ZMC). Dragerschap van de NDM-bacterie alleen levert geen gezondheidsproblemen op, maar wel wanneer de patiënt daarbovenop bijvoorbeeld een urineweginfectie of een longontsteking ontwikkelt. Vanwege de aanwezigheid van de NDM-bacterie zijn dat soort infecties lastig te behandelen, omdat vrijwel geen enkel antibioticum werkzaam is. Met name ernstig verzwakte mensen en mensen die veel antibiotica hebben gebruikt lopen risico, dat in Nederland overigens uiterst klein is.

Ernstige gevolgen

De besmetting in het ZMC is nog niet voorbij, maar wel duidelijk afgenomen, stelt Kluytmans. “In april en mei zijn er nog maar twee mensen besmet geraakt. Eén patiënt heeft er wel aannemelijk ernstige gevolgen van gehad.”

Riolering

Waar de besmetting vandaan komt is nog steeds niet helemaal duidelijk. Alles wijst erop dat het via de toiletten uit de riolering komt, stelt Kluytmans. “In principe zou het isoleren van de besmette patiënt, het grondig schoonmaken van het toilet waarbij alle bacteriën worden gedood en het goed wassen van de handen genoeg moeten zijn om de besmetting tegen te gaan. Ondanks uitgebreide maatregelen bleken de volgende patiënten die de toiletten gebruikten echter toch weer besmet te zijn geraakt.”

Verstoppingen

Hoe die toiletten weer besmet zijn geraakt? Kluytmans en de rest van het team van deskundigen heeft geworsteld met deze vraag. “Er zijn aanwijzingen dat verstoppingen een rol spelen, maar het onderzoek loopt nog.” Inmiddels zijn uit voorzorg de bewuste toiletten afgekoppeld.

Maatregelen

Sinds de ontdekking van de bacterie heeft het ziekenhuis de nodige maatregelen genomen, en heeft daarbij de richtlijnen van de Werkgroep Infectiepreventie gevolgd. Zo controleert het ziekenhuis elke week zo’n 250 patiënten op dragerschap van de NDM-bacterie. In totaal zijn 15.000 kweken van patiëntmateriaal gemaakt om besmettingen op te sporen. Verder worden patiënten die langer dan een week opgenomen zijn extra gecontroleerd gedurende de opname en bij ontslag. Voor besmette patiënten gelden extra hygiënische maatregelen volgens de geldende richtlijnen. Ze liggen apart op een kamer en personeel behandelt hen alleen met beschermende materialen.

Transparantie

Met alle maatregelen heeft het ziekenhuis heel netjes gereageerd, vindt Kluytmans. “Als ik kijk hoe het ZMC het heeft aangepakt, inclusief de transparantie richting media en externe deskundigen, kan ik met recht zeggen dat dit een voorbeeld is van hoe het moet. Ook al heb je nog niet helemaal het gewenste resultaat, toch denk ik dat we uiteindelijk andere ziekenhuizen bij soortgelijke situaties hiervan kunnen leren en er de vruchten van kunnen plukken.”

Antibioticaresistentie

Antibioticaresistentie is een groeiende zorg in de wereld. Omdat te vaak antibiotica wordt ingezet terwijl dat in veel gevallen niet nodig is, worden bacteriën er steeds ongevoeliger voor. Hierdoor kunnen in beginsel simpele infecties leiden tot de dood van wel 10 miljoen mensen per jaar tegen 2050, volgens experts van de Verenigde Naties.

Nederland is een veilige haven

In Nederland pakken we het volgens Kluytmans wél goed aan, mede dankzij de media. “We maken er een probleem van, we willen het niet en lossen het op. Misschien schiet de aandacht soms wel wat door. Maar in andere landen, zoals Italië en Griekenland, is een vergelijkbare vorm van resistentie bijna normaal geworden in ziekenhuizen. Nederland is een veilige haven op het gebied van antibioticaresistentie. Het beleid hier is dat we het niet accepteren.”

Dit artikel is eerder gepubliceerd op Zorgvisie.