Een inclusief stadspark voor Den Bosch

Hoe kun je de toegankelijkheid van de binnenstad van Den Bosch en het nieuw te bouwen Zuid-Willemspark verbeteren voor bijvoorbeeld ouderen, slechtzienden en mensen met een lichamelijke beperking? Samen met de gemeente onderzocht de Bossche ontwerper Wouter Corvers dat in het project Het Inclusieve Park. ‘Bestaat er een passende openbare ruimte voor ons allemaal?’

De openbare ruimte is niet voor iedereen aangepast. Veel mensen zijn daarom genoodzaakt zich bewust of onbewust aan te passen. 12 procent van hen heeft een matige of ernstige lichamelijke beperking. Hoe kunnen zij ook een plek krijgen in de stad? Omdat Den Bosch het kanaal de Zuid-Willemsvaart ombouwt tot een park dat de binnenstad met het buitengebied verbindt, wilde de gemeente meteen vanaf het begin kijken hoe dit toegankelijk kan, zodat alle inwoners van de stad er terechtkunnen.

Openbare ruimte voor iedereen

‘En zo kreeg ik de vraag om dat mee te onderzoeken’, vertelt Corvers. ‘In 2016 heeft de gemeente het VN-verdrag getekend. Iedereen moet in de samenleving op een normale wijze kunnen meedoen. Dat moest ik laten zien en onder de aandacht brengen. Zelf ben ik 2,05 meter lang waardoor situaties in de openbare ruimte mij ook soms problemen geven. Ik wilde in de praktijk onderzoeken en testen hoe het verblijf in openbare ruimtes verbeterd kan worden. Denk aan mensen op leeftijd, mensen met een kinderwagen, mensen die niet goed tegen externe prikkels kunnen of bijvoorbeeld mensen met een boven of onder gemiddelde lichaamslengte. Dit project ging daarom over ‘inclusief ontwerp’. We reflecteerden op de huidige situatie en geven een voorstel hoe de openbare ruimte toegankelijker kan worden ingericht.’

Corvers zette een projectteam op van ongeveer tien experts uit verschillende disciplines. Van houtbewerkers, fotografen tot subsidie-aanvragers. Veelal uit Den Bosch. ‘Ik heb vanuit mijn eigen bedrijf de project coördinatie gedaan. Enkele architecten hebben het plan mee beoordeeld, zoals Ed Bijman. Tijdens zijn loopbaan heeft hij een ongeluk gehad en is in een rolstoel terechtgekomen. Hij heeft zichzelf omgedoopt tot rolstoelarchitect, waarbij hij werkt vanuit een visie op het toegankelijk maken van gebouwen.’

En zo ontstond op de kruising van de Bossche Tolbrugstraat en de Zuid-Willemsvaart Het Inclusieve Park: een houten stellage die het voor iedereen mogelijk maakte om bij het water van het kanaal te komen. In september werd het geopend. Inmiddels is de pilot weer afgerond, ook omdat het waterpeil van het kanaal omhoog komt, en worden de lessen binnenkort in een publicatie overgedragen aan de gemeente.

Inclusiviteit

Inclusiviteit is geen nieuw onderwerp voor Corvers. Al eerder was hij betrokken bij de stichting Gastvrij in Den Bosch. Ook ontwierp hij een diversiteit aan stoelen, voor ieder wat wils. Er zijn er elf geplaatst in Den Bosch, op vier verschillende plekken. Met zijn lengte kan hij zich goed invoelen in mensen met een beperking. ‘Waarom is bijvoorbeeld alle straatmobiliteit ingericht op mensen van gemiddeld 1,77m? Dit is de lengte van de gemiddelde Nederlander. De poortjes van de fietsenstalling in het station zijn bijvoorbeeld echt niet gebouwd voor langere mensen. Ik ben zelf dus scherp op toegankelijkheid vanuit mijn eigen ervaringen.’

Of het nu gaat om laaghangende verkeersborden waaraan lange mensen hun hoofd stoten, pinautomaten die te hoog hangen voor kleine mensen of parkbankjes die te laag zijn voor ouderen: Corvers denkt in zijn werk continu na over hoe over die openbare ruimte inclusiever kan. ‘Alles is gebaseerd op de standaard Nederlander, maar soms is het makkelijker om diversiteit aan te bieden. Het zit overal in verweven. Je moet altijd goed kijken wie de gebruiker is. Een bankje op een school kan anders zijn dan in een bejaardenhuis. De vraag wordt wel eens overgeslagen. Het is mooi om dat bloot te leggen.’

Inclusiviteit noemt Corvers dan ook een van de belangrijkste maatschappelijk vraagstukken, die zeker niet onder doet voor bijvoorbeeld de energietransitie. Het is wel makkelijker aan te passen. ‘Daarom verbaast het me waarom er niet meer naar gekeken wordt. Waarom kunnen we niet pinautomaten aanpassen aan verschillende lengtes? Ik doe graag onderzoek naar dit soort dingen. Met één pinautomaat is het logisch dat je die op de lengte van de gemiddelde Nederlander hangt. Als er twee of meer naast elkaar hangen, kun je ze toch op verschillende hoogtes hangen? Ik wil vooral de discussie aanwakkeren en laten zien hoe breed diversiteit is. Zuid-Willemspark is in aanbouw en we hebben nu mooie kansen in dit proces. Het park wordt 9 km groot en gaat dwars door de stad. Het Inclusieve Park was daar een pilot van.’

Toegankelijkheid is complex

Een van de lessen die Corvers heeft overgedragen uit de pilot is dat je voorzichtig moet zijn met maken van beloftes. ‘Het is complex om iets voor iedereen toegankelijk te maken. Soms zit de ene oplossing de andere weer in de weg. Heb je bijvoorbeeld een oversteekplaats gemaakt, een afrit, voor rolstoelers, dan onderbreekt die weer de ribbellijn voor blinden op de stoep.’

Inclusiviteit gaat veel verder dan alleen mensen in rolstoelen of slechtzienden, zo ontdekte Corvers in zijn onderzoek. Mensen met clusterhoofdpijn moeten met hun medicijnen veel water drinken, geeft Corvers als voorbeeld. ‘Daarom moeten ze vaker naar de wc. We leggen wel overal waterpunten aan, maar we hebben in de publieke ruimte nog steeds geen goede voorzieningen waar je naar de wc kunt zonder eerst een consumptie te hoeven nemen. Of neem mensen die hypersensitief zijn. Daarvoor moet je bankjes plaatsen op rustige plekken. We plaatsen juist bankjes op plekken waar sociale controle is, omdat we willen voorkomen dat ze worden overgenomen door hangjongeren. Als je dat ook meeneemt, is inclusiviteit een enorme opgave. Je moet dus bij een project goed inventariseren wie je doelgroep is.’

Die lessen staan nu dankzij het project van Corvers op het netvlies van de bouwers van het nieuwe stadspark van Den Bosch. Zodat het echt een inclusief park wordt. Toegankelijk voor iedereen.

Lees het hele verhaal op de website Iedereen Doet Mee van de VNG.