Wees creatief met lokale democratie
Volgens het VNG-rapport Op weg naar een meervoudige democratie moet er in de lokale democratie heel wat veranderen. Om stabiliteit in de samenleving te heroveren, is een fundamentele en radicale versterking van het vermogen tot verbinding en consensusvorming nodig. ‘We stellen voor de democratie creatiever vorm te geven,’ zegt auteur Wim van de Donk. ‘Denk aan burgerparticipatie en cocreatie.’ Hoogleraar staats- en bestuursrecht Wim Voermans roept echter op tot voorzichtigheid. ‘De doe-democratie kan de gemeenteraad steeds meer buiten spel zetten.’
‘We zijn voor dit rapport gaan kijken wat er aan de hand is in het land,’ legt Wim van de Donk, commissaris van de Koning in Noord-Brabant en een van de auteurs van het rapport, uit. ‘Een van de in het oog springende dingen die we tegenkwamen is de verwijdering die bestaat tussen de politieke democratie en de maatschappelijke democratie. Het is als een dubbelwandige kaasstolp. Het politieke systeem is ver verwijderd van de rest van de economie en de samenleving. Als vertegenwoordiger moet je besluiten nemen vanuit het algemeen belang en dat lukt alleen maar als je geworteld bent in de maatschappelijke democratie.’ Een ander aandachtspunt dat de commissie-Van de Donk tegenkwam is dat de basis voor rekrutering van de raadsleden erg smal is. ‘Als raadslid ben je gekozen, maar het vraagt wel behendigheid en vaardigheden om politieke besluiten te nemen en compromissen te sluiten. Je bent onafhankelijk maar je moet wel verbonden zijn.’
Creatiever
Daarom is een agenda van innovatie en vernieuwing nodig, aldus het rapport. De maatschappelijke steun voor de politiek zoals ten tijde van de verzuiling, is er al lang niet meer. Toen had je een basis van drie of vier grote partijen, en was er een duidelijk mandaat voor volksvertegenwoordigers. Nu is dat allemaal veel ingewikkelder. Ook zijn er allerlei nieuwe vormen en praktijken bijgekomen door nieuwe technologie en maatschappelijke ontwikkelingen. Experimenten zijn nodig, leren is nodig, maatwerk is nodig, verscheidenheid in taken, interbestuurlijke samenwerking en in democratische vormen is nodig, aldus het rapport. Van de Donk: ‘Waarom niet aan de slag gaan met alternatieven om de verbinding met die samenleving te verbeteren? Bijvoorbeeld door besluiten voor te leggen aan burgers.’
Een ander onderwerp dat naar voren kwam in de analyse van de lokale democratie in ons land is het dualisme, dat in 2002 werd ingevoerd in een poging om samenleving en bestuur meer met elkaar te verbinden. Van de Donk: ‘We hebben ooit gekozen voor het dualisme om de gemeentepolitiek meer op Den Haag te laten lijken. Maar dat is te makkelijk. Het heeft niet gebracht wat ervan werd verwacht. Het heeft geleid tot juist meer politiek maar minder verbinding met de samenleving. Tijd dus om er serieus opnieuw naar te kijken.’
Volgens het rapport van Van de Donk moet het fundamenteel anders. De nood is hoog. We kunnen het ons niet permitteren alleen maar te debatteren over de toekomst van het lokaal bestuur, er zal nu ook gehandeld moeten worden. Er liggen urgente opgaven op tal van terreinen. ‘We stellen voor de functie van democratie creatiever vorm te geven,’ stelt Van de Donk. ‘Er kan best veel binnen de Gemeentewet, denk aan vormen van burgerparticipatie. Betrek burgers erbij, denk aan cocreatie. De democratie moet meer functioneren rond issues en minder draaien om ideologie. Daar moeten we ruimte voor bouwen. Wie is eindverantwoordelijk? De gemeenteraad? Interessant is het om daarin verder te kijken. De gemeente Best lootte bijvoorbeeld aselect 200 inwoners om mee te denken aan de toekomst van het dorp. Die mensen vinden het hartstikke leuk, het biedt meer vormen van vrijheid en creativiteit.’
Lees het hele artikel in de special ‘Lokale Democratie’ van magazine Publiek Denken.
