Digitaal activisme: bedreiging of kans?
Van klimaatactivisten tot anti-vaxxers. Steeds meer Nederlanders laten hun stem horen op straat maar vooral ook online. Daarbij wordt ook wel eens gebruik gemaakt van desinformatie en online opruiing, wat kan leiden tot verstoring van de openbare orde en veiligheid. Wat kun je als overheid daartegen doen? En hoe bedreigend voor de democratie zijn die verontwaardigde online massa’s eigenlijk?
Wanneer je te ver gaat op social media is het logisch dat je wordt gestraft. Al in 2012 legde de rechtbank in Arnhem voor het eerst gevangenisstraf op voor een jongen die via Facebook had opgeroepen auto`s in brand te steken. Vorig jaar werden vier mannen veroordeeld tot gevangenis- én taakstraffen, omdat ze online opruiende teksten voor de avondklokrellen verspreidden.
Online gebiedsverbod
Eind vorig jaar vond er een nieuwe variant plaats. In Haarlem kreeg een jongen een online gebiedsverbod opgelegd, en moest hij een dwangsom betalen van 2.500 euro aan de gemeente, nadat hij via social media had opgeroepen om te rellen. Ook de Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma legde voor het eerst iemand een online gebiedsverbod op. Een 17-jarige jongen uit Zeist mocht zich twee weken niet online vertonen, nadat hij op social media had opgeroepen om te komen rellen in Utrecht. Het online gebiedsverbod bleek als maatregel echter een wassen neus, want het was niet juridisch houdbaar, en Dijksma kreeg van de lokale politiek het advies om in Den Haag maar te regelen dat ze online opruiing wel effectief kan aanpakken.
Maar ook in Den Haag ontbreekt het aan duidelijkheid wat je wel en niet mag doen als gemeente om online opruiing tegen te gaan, en in de gaten te houden wat voor digitaal activisme er allemaal plaatsvindt. Want mag je überhaupt wel mensen continu online monitoren? Het lijkt toch heel erg voor de hand liggend om als gemeente de openbare orde en veiligheid te bewaken via openbare online bronnen zoals Twitter en Facebook? Driekwart van de Nederlandse gemeenten gebruikt dan ook online monitoringstools, aldus onderzoek van NHL Stenden.
Toch is het niet zo makkelijk. Om de individuele burger te beschermen is dataverzameling door overheden gebonden aan allerlei wetgeving, zoals de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) en het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM). Toen de gemeente Amsterdam probleemjeugd in de stad in kaart wilde brengen door een analyse te maken van hun profielen op sociale media, werd ze op de vingers getikt door de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Dit was te ingrijpend en een te grote inbreuk op de privacy van de jongeren.
Lees het hele verhaal in het magazine iBestuur.
