Hoe gaan we met elkaar om in overheidsland?
Sinds de toeslagenaffaire is bestuurscultuur trending. Er moet meer gewerkt worden vanuit vertrouwen in de samenleving, in plaats vanuit wantrouwen. Wat vinden ambtenaren van de bestuurscultuur binnen hun organisatie? Wat kan er beter of anders? ‘Durf het gesprek aan te gaan. Dat kan alleen maar wat opleveren.’
Dat ze het van tevoren spannend vond om iets te zeggen over de bestuurscultuur bij de gemeente Arnhem, zegt al genoeg, vindt Ferial Melssen, bestuursadviseur onderwijs en volwasseneducatie en vicevoorzitter van de Ondernemingsraad (OR) van de gemeente Arnhem. ‘Het is tekenend voor de bestuurscultuur in Nederland. Je moet opletten wat je zegt en wat je vindt.’ En Arnhem heeft niet zo’n goede reputatie als het gaat om bestuurscultuur. Met name in de lokale politiek is de sfeer de laatste jaren verziekt. Ook lekte er vorig jaar een rapport uit over discriminatie in het personeelsbeleid van de gemeente.
Gesprek met elkaar aangaan
Maar de bestuurscultuur in Arnhem is wel aan het veranderen, stelt Melssen. ‘We durven meer het gesprek met elkaar aan te gaan. Feedback geven is niet altijd prettig, en het kan best moeilijk zijn. Ik voel dat er meer ruimte daarvoor ontstaat.’
Ook in haar rol vanuit de ondernemingsraad pikt Melssen signalen op die ze bespreekbaar maakt. ‘Juist in dialoog met anderen zie je dat je eigenlijk heel snel nader tot elkaar kunt komen, omdat je dan de perspectieven naast elkaar legt. Nu met een nieuwe gemeenteraad en nieuw college is het momentum daar om het anders te gaan doen. We hebben uit de vorige bestuursperiode geleerd wat we anders kunnen doen. Hoe gaan we elkaar aanspreken waar nodig? Continue dialoog zorgt voor een open cultuur.’
Volgens Melssen kunnen jonge ambtenaren dit beter dan hun oudere collega’s. ‘Zij hebben hun neus nog niet gestoten. Tegelijk is het ook weer niet goed voor je carrière om je heel hard uit te spreken. Dat maakt het extra spannend om naar een leidinggevende te stappen. Ik denk dat het heel belangrijk is dat je staat voor je normen en waarden, ook als dingen niet oké voelen. Dat is niet altijd de makkelijkste weg.’
Zelf zoekt Melssen die weg ook op in haar werk. ‘Natuurlijk is het niet fijn om altijd tegen de haren in te strijken, maar ik geloof in mijn werk. Ik geloof in verandering, en zonder wrijving heb je geen glans, het mag af en toe schuren. Ik ben misschien wel heel erg idealistisch, maar ik slaap een stuk beter als ik ergens iets van heb gezegd. Als de angst overheerst in een bestuurscultuur zal er nooit wat veranderen. Dus wees idealistisch, blijf bij jezelf en ga het gesprek aan. Ik doe mijn werk echt voor de inwoners van Arnhem, en niet voor de organisatie. Dat is hoe ik mijn ambtenaarschap invul. Durf het gesprek aan te gaan. Dat kan alleen maar wat opleveren. Wegkijken kan altijd nog. Bij de toeslagenaffaire denk ik ook dat er bij de Belastingdienst veel mensen niet wegkeken. Als ik daar had gewerkt en er niks van had gezegd, had ik persoonlijk niet ervan kunnen slapen.’
Lees het hele artikel in Publiek Denken.
